W sercu Śląska, na terenie dawnej kopalni KWK Dębieńsko, spółka ZOWER od ponad dwóch dekad realizuje ambitny projekt rewitalizacji zdegradowanego obszaru pogórniczego. To przedsięwzięcie, choć niepozbawione wyzwań, przynosi wymierne korzyści środowiskowe, społeczne i gospodarcze.
Kiedy zaczynaliśmy pracę na hałdzie, oglądaliśmy ten ogromny, wielohektarowy teren z lotu ptaka, podróżując aeroplanem. To był „księżycowy krajobraz”. Dziś z powodzeniem i wygodnie oglądamy go przy pomocy dronów, a hałda jest też zdecydowanie bardziej zielona – mówi dr Janusz Konior, który od lat współpracuje ze spółką ZOWER.
Zazielenianie i bioróżnorodność
ZOWER przywraca hałdzie jej wartość użytkową. Dzięki eliminacji organicznych części palnych i odzyskowi pełnowartościowych kruszyw, teren zyskuje nowe życie. Gleba, powietrze i woda mają znacznie lepszą jakość, co stwarza warunki do rozwoju lokalnej bioróżnorodności.
Na wierzchowinie nowego obiektu, na docelowo ukształtowanych terenach, wykonywana jest warstwa glebotwórcza oraz obudowa biologiczna. Te działania ograniczają pylenie i zmniejszają spływ powierzchniowy wód opadowych i roztopowych, co przekłada się na lepsze warunki dla rozwoju roślinności.
Spółka prowadzi nasadzenia zieleni – drzew i krzewów, ale przede wszystkim nie likwiduje samosiejek, które są naturalnymi sprzymierzeńcami rekultywacji. Rośliny samosiejki, czyli gatunki, które pojawiają się spontanicznie na zdegradowanych terenach, odgrywają istotną rolę w procesie odbudowy ekosystemu. Na hałdzie w Czerwionce-Leszczynach ich obecność jest dowodem na to, że środowisko stopniowo odzyskuje zdolność do samoregeneracji.
Wartość ekologiczna samosiejek:
- Poprawa struktury gleby– korzenie samosiejek spulchniają glebę, zwiększając jej przepuszczalność i zdolność do zatrzymywania wody.
- Stabilizacja terenu– rośliny te ograniczają erozję i pylenie, co jest szczególnie ważne na terenach pogórniczych.
- Tworzenie mikroklimatu– samosiejki wpływają na wilgotność i temperaturę lokalną, sprzyjając rozwojowi kolejnych gatunków.
- Zwiększenie bioróżnorodności– spontanicznie pojawiające się gatunki przyciągają owady, ptaki i drobne ssaki, tworząc zaczątki naturalnych siedlisk.
Na terenie hałdy można zaobserwować m.in. brzozy, buki, graby, akacje dzikie róże, głogi, a także różnorodne rodzime krzewy, trawy czy trzcinę. Ich obecność uzupełnia planowane nasadzenia i wspiera rozwój zróżnicowanego ekosystemu.
Rośliny idealne do rekultywacji hałd
Na terenach pogórniczych Śląska najlepiej sprawdzają się gatunki roślin odporne na trudne warunki siedliskowe – ubogą glebę czy ograniczoną dostępność wody. Wybór roślin oparty jest na analizie warunków siedliskowych.
Retencja wody i poprawa warunków wzrostu
W ramach prac o charakterze rekultywacyjnym powstają zbiorniki i rowy retencyjne, które gromadzą wody opadowe i roztopowe. Dzięki temu poprawiają się warunki wilgotnościowe gleby, co sprzyja wzrostowi roślin i zwiększa atrakcyjność zagospodarowywanego terenu – zarówno pod kątem ekologicznym, jak i rekreacyjnym.
Rekreacja i społeczna użyteczność
Od początku swojej działalności ZOWER realizuje wizję przekształcenia hałdy w przestrzeń przyjazną mieszkańcom. W planach jest budowa obiektu sportowo-rekreacyjnego, który ma służyć lokalnej społeczności jako miejsce wypoczynku i aktywności fizycznej. Dodatkowo, oczyszczony teren być może będzie przeznaczony pod inwestycje, w tym farmę fotowoltaiczną, co wpisuje się w kierunek zielonej transformacji energetycznej regionu.
Efekty ekologiczne i gospodarcze
Rewitalizacja hałdy w Czerwionce-Leszczynach to przykład, jak z pozornie bezużytecznego terenu można stworzyć przestrzeń pełną życia, zieleni i możliwości. Choć proces ten wymaga czasu i cierpliwości, jego efekty już dziś są widoczne – zarówno w krajobrazie, jak i w jakości życia mieszkańców.
Nasze zbiorniki na wodę i rowy melioracyjne zabezpieczają również okoliczny teren przed podtopieniami – mówi dyrektor Krzysztof Krakowski i wskazuje na nasadzenia zieleni: – Od lat nie tylko prowadzimy tu działalność gospodarczą, ale też dbamy o zazielenianie terenu, a spacerując po hałdzie można tutaj spotkać nie tylko odbudowującą się florę, lecz także przedstawicieli fauny. Mamy tu ptactwo – pustułki, żurawie i bociany, ale również zające czy sarny.
